آیا تاکنون فکر کرده‌اید کدام مشکلات سلامتی جزو بیماری‌های عفونی هستند و کدام‌ها در دسته بیماری‌های غیرعفونی قرار می‌گیرند؟ چه عواملی باعث بروز انواع بیماری‌های عفونی در انسان می‌شوند؟ درمان این بیماری‌ها چگونه است؟ سابقه درد و رنج انسان‌ها از دیرباز تاکنون، نشان‌دهنده حضور بیماری‌های عفونی مانند آبله، مالاریا و وبا می‌باشد.
با وجود پیشرفت‌های گسترده در بهبود بهداشت جهانی و ایمن‌سازی انسان‌ها در مقابل این اختلالات، بیماری‌های عفونی هنوز هم از رایج‌ترین و در عین حال، مهم‌ترین مشکلات پزشکی در جهان امروز هستند. در این مقاله، قصد داریم به تعریف بیماری عفونی، انواع آن، عوامل بروز، و روش‌های درمان اشاره کنیم.
بیماری عفونی چیست؟
بیماری‌های عفونی، از جمله مشکلات سلامت هستند که از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. این نوع اختلالات به دلیل حضور میکروارگانیسم‌های ریز و میکروسکوپی مانند انگل‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها ایجاد می‌شوند. این میکروارگانیسم‌ها به عنوان موجودات زنده کوچک در سراسر زندگی انسان حضور دارند. تعداد آن‌ها بسیار زیاد است؛ اما از میان تنوع بالا، تنها تعدادی معدود بر سلامت انسان تأثیرگذارند و طی فرآیند تکثیر، منجر به بروز بیماری‌های مختلف می‌شوند.
هر نوع از این میکروارگانیسم‌ها مسئول بروز یک بیماری خاص است. برای نمونه، در بیماری تب مالت، عفونت‌های سیستم ادراری، و سل، نقش اصلی را باکتری‌ها بازی می‌کنند. در موارد بیماری‌های پوستی و عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان، قارچ‌ها غالباً عامل بیماری‌زا هستند. در حالی که بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، ایدز و کووید-19، به دلیل ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. همچنین، انگل‌ها، مانند پرندگان مالاریا و کرم‌های روده‌ای، محرک بروز بیماری‌هایی خاص هستند.
علائم بیماری‌های عفونی چیست؟
بیماری‌های عفونی از جمله مشکلات سلامت هستند که در سراسر جهان افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این بیماری‌ها مجموعه‌ای از علائم مختلف دارند که شدت آن‌ها بسته به میزان و نوع عفونت، ممکن است از خفیف تا شدید ظاهر شوند. اکثر این بیماری‌ها علائم مشترکی دارند، از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توانیم به تب (که نشانگر اصلی عفونت)، اسهال، خستگی، درد، به ویژه دردهای عضلانی، بی‌حالی و لرز اشاره کنیم.
البته در برخی موارد، بیماری‌های عفونی ممکن است علائم خاص و منحصر به فردی داشته باشند که بسته به شدت و تأثیر بر سیستم ایمنی بدن، به شکل‌های متفاوت ظاهر می‌شوند. شدت بیماری و نوع آن، نقش مهمی در تعیین روش‌های درمانی فرد دارد. برای نمونه، فرد هنگام ابتلا به سرماخوردگی ساده معمولاً نیاز به مراجعه به پزشک ندارد، اما در صورت بروز نشانه‌هایی مانند هپاتیت، سل، سرخک یا آبله‌مرغان، حتماً باید تحت نظر و راهنمایی پزشک قرار گیرد و درمان‌های مربوطه را دریافت کند.
علل بروز بیماری‌های عفونی چیست؟
بیماری‌های عفونی با مختل کردن عملکردهای بدن، می‌توانند یک بخش یا کل بدن را تحت تأثیر قرار دهند. در حالی که علل بروز بیماری‌های غیرعفونی معمولاً ناشی از عوامل ژنتیکی، وضعیت داخلی بدن یا سبک زندگی ناسالم است، بروز بیماری‌های عفونی کاملاً به حضور و فعالیت عوامل بیماری‌زا وابسته است. این میکروارگانیسم‌های عامل عفونت در اطراف ما به وفور یافت می‌شوند و در اشکال و اندازه‌های مختلف موجود هستند. عفونت در بدن زمانی رخ می‌دهد که عاملی بیماری‌زا وارد بدن شده و به سلول‌های سالم حمله کند. در نتیجه، بدن میزبان بر اساس شدت و نوع میکروارگانیسم‌ها، واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد.
مهم‌ترین موانع در مقابله با تهاجم عوامل عفونی، شامل پوست و غشاهای مخاطی (مانند بافت‌های بینی، دهان و دستگاه تنفسی فوقانی) هستند. هنگامی که این بافت‌ها دچار مشکل شوند یا تحت تأثیر بیماری‌های قبلی قرار گیرند، استعداد مبتلا شدن به عفونت افزایش می‌یابد. عوامل عفونی ممکن است از طریق جریان خون وارد بدن شده و به سراسر آن منتشر شوند یا در یک مکان خاص تجمع پیدا کنند. از جمله عوامل مؤثر در آلودگی به ویروس‌ها، انگل‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تماس مستقیم با فرد، حیوان یا محیط آلوده
- تماس غیرمستقیم با سطوح آلوده
- نیش حشرات
- آلودگی در هوا، غذا و نوشیدنی‌ها
راه‌های پیشگیری از بروز بیماری‌های عفونی
اگرچه بیماری‌های عفونی ممکن است در هر فردی رخ دهند، اما افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری‌ها قرار می‌گیرند و وضعیت سلامتی آن‌ها نسبت به دیگران دشوارتر است. برای مثال، کسانی که واکسیناسیون خود را کامل انجام نداده‌اند، افرادی که در حال انجام شیمی‌درمانی هستند، کارمندان مراکز درمانی که به صورت مداوم در معرض تماس با بیماران قرار دارند، یا افراد دارای پیوند عضو، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع بیماری‌ها قرار دارند. برای جلوگیری از بروز این مشکلات، راهکارهای متعددی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- همیشه واکسیناسیون کامل را انجام دهید.
- از نزدیکی و تماس مستقیم با افراد بیمار خودداری کنید.
- دست‌های خود را مدام با آب و مواد شوینده مناسب بشویید.
- از سفر به مناطقی که شیوع بیماری‌های عفونی در آن‌ها زیاد است، پرهیز کنید.
- سیستم ایمنی بدن خود را با تغذیه مناسب، ورزش منظم، کاهش استرس و مدیریت تنش‌های محیطی تقویت کنید.
- از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی با دیگران خودداری کنید.
- در مکان‌هایی که شیوع بیماری‌های عفونی گزارش شده است، از مصرف غذا و نوشیدنی در آنجا خودداری کنید و از شنا در آب‌های آلوده پرهیز کنید.
روش‌های تشخیص بیماری‌های عفونی
برای تشخیص بیماری‌های عفونی، روش‌های مختلفی وجود دارد. ممکن است پزشک با انجام آزمایش‌هایی مانند نمونه‌گیری از خون، ادرار، مایعات بدن یا مدفوع، نوع و منشأ عفونت را مشخص کند. به طور کلی، روش‌های تشخیص این بیماری‌ها عبارتند از:
- تکنیک‌های تشخیص مستقیم
- کشت آزمایشگاهی
- روش‌های سرولوژیکی (شامل آزمایش‌های آنتی‌ژن و آنتی‌بادی)
جمع‌بندی
بیماری‌های عفونی توسط عوامل مختلفی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شوند. راه‌های انتقال این بیماری‌ها متنوع است و شامل تماس مستقیم و غیرمستقیم، تماس بین فردی و ذرات آلوده می‌شود. علائم و نشانه‌های بیماری‌های عفونی، بسته به نوع عامل و وضعیت میزبان، متفاوت است. افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع بیماری‌ها قرار دارند.
